पुस्तक -#स्वतःला_जगवत_ठेवण्याचे_प्रयोग

पुस्तक -#स्वतःला_जगवत_ठेवण्याचे_प्रयोग

लेखिका -#ऐश्वर्या_रेवडकर

स्वतःचे अवकाश शोधणाऱ्या स्वच्छंदी मुली लग्न संस्थेतील कच्चे दुवे ,पुरुषत्वाचा दुराभिमान, पितृसत्ताक वर्चस्व, स्त्री-आदरातील सामाजिक दांभिकता या मुद्द्यांपर्यंत तटस्थपणे नक्कीच पोहोचतात.तेव्हा त्या विचारांना फेमिनिझम म्हणत आपण हेटाळतो .पण फेमिनाईन/ faminine energy सारखी सुंदर गोष्ट ज्यासाठी स्त्री-लैंगिकता व स्वातंत्र्य याबाबत बोलणंही, समजून घेणेही गरजेचे असते,हे भारतीय समाजात कोणाच्याही गावी नसते.याविषयी मतं मांडण हे अनेक सामाजिक संकेत मोडण्यातहजमा आहे. तिथे ही कादंबरी एक अबोल विषयातील  एक सूर्यफुल आहे, स्वच्छ ब्राईट!

कादंबरीची नायिका मुक्ताचे अनेक प्रकारच्या पोरकपण तिला ज्या ज्या वेळी हक्काचं घर, स्पर्श, शांती मिळाल्याचं सुखाने न्हाऊ पाहत,त्यात्यावेळी पुरुषाची फुकाची मर्दानी/पुरूषत्व त्या साऱ्याचा चुराडा करते. कादंबरीत मुक्ताची फरफट वाचत असतांनाच तिचं आपल्या अवघड अशा ‘सर्जरी’ कार्यातील  डॉक्टर म्हणून एकाग्रता थक्क करते. बाई स्वतःच्या पायावर उभी असणं, तिच्या कामाची ती स्वाभिमानी असणं हा तिच्या अवकाशाचा पाया आहे, हे पुन्हा पटतं.

अशा काळ्यागहिऱ्या  आयुष्याच्या लाटांवर शरीराच्या नावेला अनेकदा आत्महत्येचा भोवरा गिळंकृत करू पाहतो. पण दरवेळी उठून उभी राहणारी मुक्ता अजब रसायन आहे.

खूप दिवसांनी आयुष्याचे जसं आहे तसं उघडं-नागडं सत्य सांगणारी, स्वीकारायला लावणारी कादंबरी वाचली. कुठेही जडजड वाक्यांचा मुलामा देत कादंबरी वाढवून मांडलेली नाही.

सारे समाज नियम माणसानेच बनवले आहेत.त्यात अडकून न राहणाऱ्या स्वतः स्वतःच्या नियमांनी जगणाऱ्या मुक्ता  आजूबाजूला नक्कीच आहेत.

-भक्ती

मातृदेवता

 #आदिमाया 

#लेखक -#अशोक_राणा

#मातृदेवता

आजही जिथे स्त्रीयांववर अमानुषता करणारा समाज अस्तित्वात आहे.तो मातृसत्ताक संस्कृतीची मूळे पूर्ण विसरला आहे. तो समाज सिंधू संस्कृतीतील मातृदेवतांचे उगम  वाचायला,जाणून घ्यायला उत्सुक कसा असणार?

पण ही सरसकटीकरण करणारी वाक्यं न मानता ज्यांना संस्कृती, संस्कृतीची रूपांतरणे जाणून घ्यायची इच्छा आहे त्यांनी हे पुस्तक एकदा तरी नक्की वाचावे.

पुस्तकात आर्येतर पूर्व काळातील मातृगणांची ओळख करून देली आहे. आर्यनंतरच्या काळात सिंधू व इतर मातृगण सत्तेतील देवतांचे रूपांतर कसे झाले?हे यात अनेक ठिकाणी सांगितले आहे.

काही मातृदेवतांना हीन दर्जा देण्यात आला,उदाहरण पूतना, होलिका, दिती, निऋती, अमावस्या, दनू,माया,कद्रू इ. तर काही ज्या समाजमनात खोल छाप सोडून  होत्या, त्यांच्या मनातून दूर होत नव्हत्या अशा मातृदेवतांचे मुळ रूप बदलून त्यांना वैदिक, बौद्ध देवतांत समाविष्ट केले जसे लक्ष्मी, सरस्वती,साती आसरा, सटवी, जीवती-हारिती, आदिती!

या पुस्तकात असंख्य गोष्टी/कथा या मातृदेवतांविषयी सांगितल्या आहेत.

ज्या समजून घ्यायला खूप काळ लागू शकतो. 

तरीही पुस्तक वाचताना अनेक नवीन शिल्पे, मूर्ती यांची रोचक माहिती मिळाली. अशा शिल्पांचा केवळ उल्लेख इथे दिला आहे. 

ज्या मूळच्या सिंधू संस्कृतीतील ,बौद्ध,यक्ष संस्कृतीतील आहेत,हे मत पुस्तकात आहे.

1. शाल भंजिका - बुद्धमाता मायादेवी  

शालभंजिका शिल्पांमध्ये एक स्त्री वृक्षाची फांदी पकडलेली दाखवली जाते, जी बौद्ध कलेत मायादेवीला बुद्धाच्या जन्माच्या वेळी साल वृक्षाची फांदी पकडलेली दर्शवते; ही शिल्पे प्रजननशीलता आणि निसर्गाचे प्रतीक आहेत, ज्यात त्रिभंग मुद्रेत फळांनी भरलेल्या वृक्षासह स्त्री दाखवली जाते. भारतीय कलेत ही थीम प्राचीन काळापासून आढळते, जसे सांची आणि भरहूत येथील स्तूपांवर. गंधार आणि मथुरा शैलीतील शिल्पांमध्ये मायादेवीच्या जन्मदृश्याची निगडित असते, ज्यात ती उभी राहून साल वृक्षांची फांदी पकडलेली दिसते

2. सिंधूसंस्कृतीतील सापडलेल्या मातृदेवता शाकंभरी?

ही हरप्पा (Harappa) येथे सापडलेली एक अत्यंत महत्त्वाची सिंधू-सभ्यतेची मुद्रा (Seal) आहे, जी मातृदेवतेचे सर्वात प्राचीन पुरावे मानली जाते.

ही मुद्रा इसवी सनपूर्व २६००–१९०० च्या काळातील असून, तिच्यावर उलट्या (उलट्या पायांनी) बसलेली एक स्त्री-आकृती आहे, जिच्या योनीतून एक रोपटे (वनस्पती) उगवताना दिसते – ही पृथ्वीमाता किंवा प्रजनन-देवतेचे स्पष्ट प्रतीक आहे.

शाकंभरी ही नंतरची देवता असली तरी तिचे मूळ सिंधूतील मातृदेवतांशी जोडले जाते, ज्यात लज्जा गौरी सारख्या नग्न बसलेल्या मूर्त्या शाकंभरीच्या रूपाशी संबंधित आहेत. वडनगर येथील प्राचीन शिल्पे लज्जा गौरी/शाकंभरी दाखवतात, ज्यात मानवी रूपात फुलांच्या डोक्याची देवी दिसते

3. यक्षी  

यक्षी शिल्पे भारतीय कलेत निसर्ग आत्म्याचे रूप दाखवतात, ज्यात पूर्ण विकसित स्त्री आकृती असते, जसे दीदारगंज यक्षी ही मौर्य काळातील चमकदार दगडी मूर्ती. अमरावती स्तूपातील यक्षी शिल्पे दुसऱ्या शतकातील असून, त्या वृक्षाशी जोडलेल्या दाखवल्या जातात. मथुरा आणि गांधार कलेत यक्षी सहायक आकृत्या म्हणून आढळतात, ज्यात अलंकृत वस्त्रे आणि दागिने असतात. केरळातील यक्षी मूर्त्या लोककलेत भयानक किंवा मोहक रूपात दिसतात, जसे पद्मनाभस्वामी मंदिरातील

4. गजलक्ष्मी - / मायादेवी  

गजलक्ष्मी शिल्पांमध्ये लक्ष्मीला कमळावर बसलेली आणि दोन हत्तींनी अभिषेक करताना दाखवले जाते, जी संपत्ती आणि प्रजननशीलतेचे प्रतीक आहे; ही थीम प्राचीन भारतीय मंदिरे आणि गुहांमध्ये आढळते, जसे वाराह गुहा किंवा कश्मीरमधील ६व्या शतकातील मूर्त्या. बौद्ध कलेत ही मायादेवीशी जोडली जाते, ज्यात जन्मदृश्यात कमळ आणि हत्तींचा समावेश असतो. सातवाहन आणि शुंग काळातील शिल्पे २रे शतक बीसीई ते १ले शतक सीई पर्यंतच्या आहेत. कांस्य आणि दगडी मूर्त्या हिंदू आणि बौद्ध दोन्ही परंपरांमध्ये लोकप्रिय आहेत

5. तेरमधील - २५०० वर्ष २५०० वर्षांपू्वीची पौंपई मूर्ती 

पॉम्पेई लक्ष्मी ही इसवी सन ७९ मधील व्हेसुव्हियस ज्वालामुखीचा उद्रेकात पुरलेल्या इटलीतील पॉम्पेई शहरात सापडलेली हत्तीदान्ताची (ivory) सुंदर भारतीय शैलीची मूर्ती आहे.

ही मूर्ती इसवी सनाच्या पहिल्या शतकात भारतातून (बहुधा मथुरा किंवा दक्षिण भारत) रोमन साम्राज्यात व्यापारी मार्गाने गेली होती, जे भारत-रोम व्यापाराचे ठोस पुरावे आहे.

6. सिंधूसंस्कृतीतील साती आसरा  

 मोहनजो-दारो येथे सापडलेली सिंधू संस्कृतीची प्रसिद्ध मुद्रा आहे. तिच्यावर दाखवलेल्या सात मानवी आकृत्या (खालच्या बाजूला) काही विद्वानांच्या मते सप्तमातृका किंवा साती आसरा (सात जलदेवता किंवा मातृदेवता) यांचे प्राचीन रूप असू शकते, ज्यांचे मूळ सिंधू संस्कृतीत असल्याचे मानले जाते.

7. निऋती  

निरृति देवीची शिल्पे दक्षिण-पश्चिम दिशेची रक्षक म्हणून दाखवली जातात, ज्यात भयानक रूप, चार हात, खड्ग आणि साप असतात; राजस्थान किंवा उत्तर प्रदेशातील ९००-१००० सीई च्या वाळू दगडी मूर्त्या प्रसिद्ध आहेत. ती मृत्यू आणि क्षयाची देवी असून, उंच केस आणि सापांनी गुंफलेली दिसते. मंदिरांच्या आयकॉनोग्राफीत लोकपाल म्हणून समाविष्ट, ज्यात काळे रूप आणि सोनेरी केस असतात. दक्षिण भारतीय मंदिरांत निरृतिची शिल्पे राजरानी मंदिरासारख्या ठिकाणी आढळतात

9. भूमाता की शाकंभरी सिंधू संस्कृतीतील - भूमाता एकच ? जरीमरी  

भूमाता किंवा शाकंभरीची सिंधू संस्कृतीतील शिल्पे मातृदेवतांच्या टेराकोटा मूर्त्यांशी जोडली जातात, ज्यात लज्जा गौरी सारख्या नग्न बसलेल्या आकृत्या प्रजनन आणि पृथ्वी देवी दाखवतात; भूमाता आणि शाकंभरी एकच असू शकतात, ज्यात भाज्या आणि फळांची देवी रूप. जरीमारी ही लोकदेवता रोगनिवारक असून, तिची शिल्पे महाराष्ट्रातील लोककलेत साधी दगडी किंवा टेराकोटा असतात. वडनगर येथील प्राचीन शिल्पे शाकंभरीला मानवी रूपात दाखवतात, सिंधूतील मेहरगढ मूर्त्यांशी समान

10. सटवाई / जिविती । हारिती  

सटवाई किंवा जिविती ही लोकदेवता असून, तिची शिल्पे महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागात साधी दगडी किंवा टेराकोटा असतात, जी मुलांच्या रक्षणकर्ती दाखवतात. हारिती ही बौद्ध देवता असून, तिची शिल्पे गांधार कलेत धूसर शिस्ट दगडात असतात, ज्यात ती मुलांसह बसलेली किंवा पांचिकासह दिसते; २रे-३रे शतकातील मूर्त्या संपत्ती आणि प्रजनन दाखवतात. हारितीची रूपांतरण कथा शिल्पांत दानवी ते देवी रूपात दिसते, जसे लॉस एंजेलिस म्युझियममधील. भारतीय आणि पाकिस्तानी गांधार शिल्पांत हारिती मुलांसह उभी असते

11. गार्डन्स ऑफ अॅडोनीस- नवरात्री  

गार्डन्स ऑफ अॅडोनीस हे प्राचीन ग्रीक विधी असून, त्यातील कलश आणि बीज रोपणाशी संबंधित कलाकृती टेराकोटा भांडी आणि मूर्त्या आहेत, ज्या प्रजनन रीतिशी जोडल्या जातात. नवरात्रीशी समानता असून, घाटस्थापना कलशातील बीज रोपणाशी, परंतु शिल्पे दुर्गा किंवा देवी मूर्त्यांमध्ये दिसतात, जसे १० डोके आणि १० हात असलेली दुर्गा शिल्पे. प्राचीन भारतीय कलाकृतींमध्ये फलदायी देवी मूर्त्या नवरात्रीशी जोडल्या जातात. ग्रीक कलाकृतींमध्ये अॅडोनीसच्या मूर्त्या आणि बागा दाखवल्या जातात, ज्या मृत्यू आणि पुनरुत्थानाचे प्रतीक.

12.काली आणि छिन्नमाता -छिन्नमस्ता देवीच्या शिल्पांमध्ये ती स्वतःचे शीर कापलेली, रक्ताच्या तीन धारा वाहत असलेली आणि काम-रती जोडप्यावर उभी असलेली दाखवली जाते; ही शिल्पे मुख्यतः तांत्रिक कलेत आढळतात, जसे १९व्या शतकातील राजस्थानी शैलीत किंवा मंदिरांच्या मूर्त्यांमध्येदिसते.

'लोकधन' (ऐसी अक्षरे -) ते..... 'The folk आख्यान'

 'लोकधन' (ऐसी अक्षरे -) ते..... 'The folk आख्यान'

इथे पुस्तक परिचयासोबतच लोककला हा सामान दुवा असणाऱ्या आणखीन एका कार्यक्रामाचाही थोडक्यात आढावा दिला आहे.  

मला मानवाच्या इतिहासाबद्‌दल अनेक गोष्टी जाणून घ्यायला आवडतात.त्या इतिहासाची केवळ पानेच /लिखित साहित्य  वाचून सध्यातरी  समाधान करून घेतले जाते. तसेच विविध उत्खनन, स्थापत्य, वस्तू, भौगोलिक खुणा त्या इतिहासाजवळ घेऊन जातात . पण अनेक मौखिक परंपरा -लोककला हा वारसा जपत आलया  आहेत. लोकपरंपरा काळानुरूप बदलाचे वादळ पांघरूण वेळोवेळी रुप बद‌लून समाजा समोर येतात. परंतू काळ आता इतका वेगवान होत क्षणोक्षणी बदलत आहे की है 'लोकधन' संपुष्टात येण्याची  भीती आहे.

डॉ. संजय बोरुडे लिखित 'लोकधन' हे पुस्तक मौखिक लोकपरंपरा आणि इतिहास यांचा अनमोल वारसा जपणारे आहे.

मौखिक लोकपरंपरा:यात ओवी, आख्यान, लोककथा, उखाणे, आन्हे (कोडं), कूट, आणि फूट यांसारख्या मौखिक लोककलांचे सोप्या व संक्षिप्त रूपात वर्णन पुस्तकात आहे.

ओवी: हा छंद ६व्या शतकातील ग्रंथांमध्येही आढळतो. 'विवेकसिंधू' (११८८) हा ग्रंथ याच छंदात रचलेला आहे. यात जात्यावरची ओवी, सावित्रीबाई फुलेंच्या ओव्या, वैधव्य ओव्या, धनगरी ओव्या, डाकची/मतिकाची ओवी (उत्तरक्रियेत गायली जाणारी),मोहिनीराजाच्या ओव्या  अशा अनेक रंजक प्रकारांच्या ओव्यांचा समावेश  आहे.

स्त्री गीते: गौरी-गणपती सणातील गौरी गीते, काथवट कणा, आणि मंगळागौरीची गीते यांचाही समावेश आहे.

उखाणे ,आन्हे(कोड ) सवाल-जवाब, कलगी-तुरा सारख्या सवाल-जवाब प्रकारांची गमतीशीर उदाहरणे आहेत.

सण आणि लोकपरंपरा:

कोजागिरी, दिवाळी, नवरात्र यांसारख्या सणांच्या लोकपरंपरांचा आढावा घेतला आहे.ज्यात अनेक लोककथा या सणाभोवती कशा आल्या हे सांगितले 

दिवाळी: वसुबारस (गाय-गौ-धेनू), धनत्रयोदशी (धन्वंतरी), लक्ष्मीपूजन (अलक्ष्मी-करमूणी) यांमधील देवतांची समुद्रमंथनातून आलेली रत्ने या क्रमाने माहिती दिली आहे,समुद्रमंथन रत्ने दिवाळी सण असा विचार माझ्यासाठी नवाचं होता. 

बलिप्रतिपदा: दसऱ्याला  पाताळात धाडलेल्या बळीराजा बलिप्रतिपदेला पुन्हा प्रगटणार अशी वदंता होती.तेव्हा हा सण बळी राजाच्या स्वागतासाठी साजरा करण्याची पद्धत सुरू झाली, तसेच हा कृषीपरंपरेतील दुःखाचा सण असल्याचेही मत काही प्रवाहात नमूद केले आहे.

इतिहास आणि शेतीचा शोध:शेतीचा शोध आदिमानवाच्या काळात स्त्रीने कसा लावला, याचा एक रंजक संदर्भ आहे. पुरुष शिकारीला बाहेर असताना गुहेत असलेल्या स्त्रियांनी(काहि ,बाळंत ,लेकुरवाळ्या असत) फेकलेल्या फळांच्या बियांपासून झाड तयार होते, हे निरीक्षणाने जाणले आणि शेतीकडे वाटचाल सुरू झाली.

इतर लेख:हलगी, वाघबारस, चिन्हसंकेत, मापनाची साधने, कुलचिन्हे  यांसारख्या विविध विषयांवरील लेखांचा समावेश आहे.

लोकपरंपरेतील शब्दांचे अर्थ:

गजी = गजनृत्य

आन्हा = कोडं/आयना

सुंबरान = स्मरण

आख्यान  = ओवीतला गद्य भाग

खेडणे = शेती करणे

जित्राब = जनावरे

हलकारे=सांगावा पुढे जाणे 

हलगीच्या चाली =कावडीची चाल,कुस्तीसाठी मर्दानी चाल,हलगी आंदोलन 

हलगी=कडे,कडेकरी 

 'The Folk आख्यान' 

"लोकधन पुस्तक वाचून लोककला, लोकपरंपरा याविषयी भारावलीच होते.तोच दुपारी ह्यांचा फोन आला, "तिकीटे काढली आहेत, आपल्याला 'The folk -आख्यान' कार्यक्रम पाहायला जायचे आहे. या कार्यक्रमाविषयी मी ऐकलं होत, रील्स पाहिल्या होत्या. म्हटलं चला अजून जाणून घेऊ‌या. तर यूट्युब यातील प्रमुख सूत्रधारांच्या-कलाकारांच्या  मुलाखती ऐकल्या.

ऐकूनच थक्क झाले. कारण पुस्तकात वाचलेल्या जवळपास सर्व लोककला, लोकवाद्य  वापरुन हा भन्नाट कार्यक्रम या २५ वी तल्या कलाकारांनी भव्य-दिव्य असा  तयार केला आहे. विशेष करुन ईश्वर अंधारे' ज्यांनी सर्व कार्यक्रमाचे लेखन केले आहे, त्यांचेही  (MSC. Electronic) मी शिकले त्याच New Arts, commerce & science महाविद्यालयात शिक्षण झाले आहे. याच महाविदयालयाच्या आणखीन एका  विद्यार्थ्याने  आधीच महाराष्ट्र- मराठी  सिनेमाला एक नवी दृष्टी-वाट दिली - ते नागराज मंजुळे.आणि या कार्यक्रमाची  संगीतकार जोडी हर्ष-विजय यातील  हर्ष हे  सासरच्या मूळगावाच्या शेजारच्याच गावचे म्हणजे 'उम्मापूस्चे' (बीड) आहेत. त्यामुळे अजून जवळीक वाटली :) 

तर या कार्यक्रमाची खासियत म्हणजे यात लोकपरंपरेतील प्रसि‌द्ध, लोकप्रिय गीते वापरुन कार्यक्रम केला जात नाहीतर ईश्वर अंधारे यांनी स्वतः  नव्याने  रचलेले आणि लोककलेचे विविध प्रकार असलेले गीतप्रकार सादर केले आहेत.. 

सादर केलेले गीतप्रकार:

आवतन, पालखी पलंग, आराधना गीत, अभंग, ओवी, सुंबरान, गवळण, घाटोळी,पोवाडा, कोड-कूट, भारुड, वाघ्या मुरळी गीत, नमन गण,गोंधळ यांसारखे विविध गीतप्रकार सादर केले आहेत.

लोकवाद्यांची जुगलबंदी (तालकचेरी):यात महाराष्ट्रातील लोकपरंपरेतील अनेक  लोकवाद्यायची जुगलबंदी -तालकचेरी ऐकतांना अंगावर रोमांच उभा राहिल्याशिवाय शहत नाही, संबळ, पखवाज, ढोलकी, हलगी, तुणतुणे, घुंगूर, टाळ-चिपळ्या, पायपेटी ,बासरी, झांज, मृदंग, डफली, मादळ, तारपा, ताशा, मंजीरा यांसारख्या अनेक लोकवाद्यांची तालकचेरी (जुगलबंदी) रोमांचक अनुभव देते.

ओवी सादर करताना गायिकांचा आवाज 'काळजाला हात घालतो.'

सद्यस्थितीवरील भाष्य:

कार्यक्रम कीर्तनकार , शाहीर, पोतराज, वासुदेव, बहुरुपी, गोंधळी, लावणी कलाकार यांसारख्या लोककलावंतांच्या सद्यस्थितीवर भाष्य करतो.

महाराष्ट्राची अस्सल 'लोक' कला संपुष्टात येण्याच्या मार्गावर आहे, याबद्दल प्रेक्षकांच्या डोळ्यात अंजन घालतो, ज्यामुळे कार्यक्रम भावूक आणि विचार करायला लावणारा ठरतो.

एकूणच, 'लोकधन' पुस्तक आणि 'The Folk आख्यान' कार्यक्रम, दोन्ही महाराष्ट्राच्या मौखिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे महत्त्व अधोरेखित करतात

-भक्ती

आता पुस्तकातील  काही आन्हे विचारते ,काही शब्द अपशब्द वाटतात पण ती बोलीभाषा आहे ,पण उत्तर अश्लाघ्य नाही. 

१. आटक्यात लोटके लोटक्यात दही बारा कोस जाई पण सांडत नाही. 

२. माड्यावर माड्या छत्तीस माड्या, हात नाही परत तर बोंबल भाड्या.. 

३. कोकणातून आला भट, धर शेंडी, आपट 

४. नेसली सतारा लुगडी, तरी **** उघडी 

५. केशेरावाचा घोडा बोटेरावने नेला, तळी मुक्काम केला, नखरड्याने जीव घेतला. 

६. अंधाऱ्या खोलीत म्हातारी मेली, पाच जण भाऊ पण दोघांनीच उचलली. 

७. तीन पायांची त्रिंबकराणी खाते लाकूड, पिते पाणी 

८. चुलीत गेली अन् गर्भार झाली..

९. एवढीशी सकू, तिला काजळ कुंकू 

१०, एवढी एवढी ननूबाई, साऱ्या वाटंनं गाणं गाई 

११. एवढीशी ननूबाई, पदर केवढा घेई 

१२. सुपात लाह्या त्यात रुपाया 

१३. तीन लाकडं आणि अकरा माकडं

द हिडन फिगर!

 महिला दिनानिमित्त मला एक मस्तच चित्रपट सापडला.द हिडन फिगर!

हा सिनेमा सत्य व्यक्तीरेखांवर आधारित आहे.प्रगत मानल्या जाणाऱ्या अमेरिकेत १९६१ ला वर्णद्वेष होता.गडद रंगांच्या लोकांना खूप हीन मानले जायचे.अशा वेळी देखील चक्क नासामध्येही हा भेदभाव होता.पण कॅथरीन जॉन्सन, डोरोथी वॉन आणि मेरी जॅक्सन,  या तीन हुशार गडद रंगांच्या संशोधक बायकांनी इतिहास घडवला . गणितज्ञ ,मून मिशन भाग घेणारी कॅथरीन,आयबीएम कम्प्युटर हेड होणारी डोरोथी आणि मेरी नासातली पहिली कृष्ण वर्णीय  इंजिनिअर होती.

त्यांचा लढा खरच खुप प्रेरणादायी सिनेमा आहे.

तुरीच्या दाण्यांची कचोरी

 "#तुरीच्या_दाण्यांची_कचोरी" ही विदर्भातील पारंपरिक आणि चविष्ट नाश्त्याची रेसिपी आहे. हिवाळ्यात तुरीच्या शेंगांपासून काढलेले हिरवे दाणे वापरून बनवली जाणारी ही कचोरी कुरकुरीत आणि मसालेदार असते. ती चहा किंवा संध्याकाळच्या नाश्त्यासोबत उत्तम लागते

दारात ८ फूट तुरीचे एक झाड आलंय,ते तुरींच्या शेंगांनी‌ खुप लगडलेले आणि वाकलेलं आहे.एक तोडी केली तेव्हा आज कचोरी केली.पुढच्या तोडीला आमटी करणार आहे.

आवश्यक साहित्य (भरणासाठी):

तुरीचे हिरवे दाणे (सोललेले): १ वाटी +१/२ वाटी मटार

ओले खोबर्‍याचे तुकडे: २ वाट्या (कुटलेले)

हिरव्या मिरच्या,आलं: २-३ (बारीक चिरलेल्या)

धनेपूड-३ टीस्पून

जिरे+बडीशेप पूड : १ टीस्पून

हळद: १/२ टीस्पून

लाल तिखट: १ टीस्पून (चवीनुसार)

मीठ: चवीनुसार

कोथिंबीर+कसूरी मेथी : ३ टीस्पून (बारीक चिरलेली)

तेल: १ टेबलस्पून (भरण परतण्यासाठी)

आवश्यक साहित्य (डोघासाठी):

मैदा: २ वाट्या

तूप किंवा तेल: ४ टेबलस्पून (मळण्यासाठी)

मीठ: १ चिमूट

गरम पाणी: आवश्यकतेनुसार (मळण्यासाठी)

कृती-

: तुरीचे दाणे +मटार दाणे स्वच्छ धुवून घ्या.कुकरमध्ये २ शिट्टींत वाफवून घ्या.वाफवून झाल्यावर मिक्सरमधून मध्यम आकारासाठी फिरवून घ्यायचे. 

एका कढईत १ टेबलस्पून तेल गरम करा. त्यात जिरे आणि हिरव्या मिरच्या घालून परतवा. नंतर कुटलेले खोबर्‍याचे तुकडे, धने पावडर, हळद, लाल तिखट ,जिरे+बडीशेप पूड आणि मीठ घालून २-३ मिनिटे परतवा. उकडलेले तुरीचे दाणे+मटार दाणे घालून ५-७ मिनिटे मंद आचेवर शिजवावे, जेणेकरून दाणे मऊ होतात पण फुटत नाहीत. शेवटी चिरलेली कोथिंबीर घालून मिश्रण थंड होऊ द्या. हे सारण तयार आहे.

पारीचे कणीक :

 एका भांड्यात मैदा, मीठ आणि तूप घालून चांगले मळा. हळूहळू गरम पाणी घालत मऊ आणि लवचिक डोघ तयार करा (खस्ता डोघासाठी तूप चांगले मिसळा). डोघाला १० मिनिटे झाकण लावून बाजूला ठेवा.

कचोरी भरून आकार द्या: डोघाची लहान-लहान गोळ्या करा . प्रत्येक गोळी चपट्या करून भरणाचा थोडा भाग भरून बंद करा. हाताने हलकेच चपटे करा किंवा लाटा जेणेकरून भरण बाहेर येऊ नये. मध्यभागी थोडे जाड ठेवा.

या कचोऱ्यांना वरतून तेल लावून #airfryer मध्ये १८०°वर १० मिनिटे ठेवा.नंतर उलटून परत १८०°वर ५ मिनिटे ठेवा.

किंवा

तळा:  कचोर्‍या मंद आचेवर सोनेरी व्हायपर्यंत तळा. 

ही कचोरी चटणीसोबत (लिंबू-मिरची चटणी किंवा कोथिंबीर चटणी) सर्व्ह करा.

ती २-३ दिवस टिकते, म्हणून स्टोअर करून ठेवता येते.

पौष्टिकता: तुरीचे दाणे प्रोटीन आणि फायबरने युक्त असल्याने ही कचोरी आरोग्यदायी आहे.